Duurzaam wonen in Landsmeer: de Twiskemolen

Kunnen jullie wat vertellen over de molen en het gebied?

“De Twiskemolen is een, zoals je dat officieel noemt, achtkante met riet gedekte grondzeiler tussen Landsmeer en Oostzaan in recreatiegebied Het Twiske, vertelt Marcel. “De molen is hier in 1974 neergezet. Daarvoor stond de molen in Barsingerhorn voor het bemalen van de Hooglandspolder. De molen werd aangekocht om de Twiskepolder te bemalen. Staatsbosbeheer is de hoofdbeheerder van de grond.”

”In de jaren 60 wilden ze dit gebied gaan ontwikkelen tot recreatiegebied”, gaat Marijke verder. “Om dat te kunnen realiseren was het belangrijk dat het waterpeil in de polder stabiel zou worden. Daarom heeft de voorloper van recreatieschap Het Twiske besloten om hier een gemaal te bouwen op deze plek: het laagste punt van de polder. Voor het landschapsbeeld was het dan wel zo leuk om hier een molen als gemaal te plaatsen.

Zelf zijn wij hier dertien jaar geleden terechtgekomen om met behulp van de wind de polder te bemalen. Voor ongeveer 40 tot 45 procent, lukt dat. Verder werkt het gemaal elektrisch. Het gemaal is dus hybride en daardoor erg modern. Bovendien kan het in principe helemaal automatisch werken. Wat deze molen uniek maakt is dat het een monument is dat nog de polder bemaalt in combinatie met een elektrisch gemaal. Dat zie je nergens in Noord-Holland.”

Wat betekent dat nou de polder bemalen?

”Bemalen is het actief beheersen van het peil van oppervlaktewater of grondwater. Tegenwoordig gebruikt men daarvoor elektrisch aangedreven gemalen, in het verleden wind gedreven watermolens”, legt Marcel uit.

”De molen staat hier op de dijk die helemaal rondom het 650 hectare grote recreatiegebied loopt. In feite is de hele polder een badkuip. Op sommige plekken is het peil 3 meter onder zeeniveau. Als het regent loopt de badkuip vol. Een paar centimeter is niet erg, maar als het meer wordt dan komt het gebied onder water te staan.

Ik leg vaak aan toeristen uit dat als dit gemaal 2 tot 3 maanden niets zou doen de autobrug, waar recreanten overheen gaan, niet meer bereikbaar is en onder water staat. Bemaling is dus essentieel om hier te kunnen blijven recreëren.

Het gemaal zou in principe automatisch moeten werken, maar wij willen zelf graag zoveel mogelijk op windkracht bemalen. Dat houdt in dat ik als molenaar veel naar het weer kijk. Gaat het regenen? Gaat het waaien? Dan kan ik daar alvast op anticiperen.

’s Avonds gaat het gemaal elektrisch verder, omdat we ‘s nachts het weer niet in de gaten kunnen houden en dan is malen op windkracht niet verstandig.”

Wat gebeurt er hier verder op het terrein?

”Wij vinden het Twiske harstikke mooi; het is een parel in de provincie. Binnen het Twiske is nog een klein pareltje en dat zijn wij, zeg ik altijd vol trots”, zegt Marcel. “Je zou hier kunnen asfalteren en een camperplaats kunnen maken, maar dat past hier niet in het ensemble rond de molen.

Wij hebben het erf samen met de vorige bewoners ingericht zoals een poldermolenaar 100 jaar geleden leefde. De poldermolenaar was vroeger in dienst van het waterschap en had een relatief karig inkomen, maar hij mocht wel in de molen wonen. Om het gezin toch beter te kunnen onderhouden had de molenaar vaak een moestuin, fruitbomen en wat kleinvee. En zo is het erf hier nu ook ingericht.”

De molenbiotoop

“Hieromheen is een ’molenbiotoop’. Dat is de omgeving die het belangrijkst is voor de molen. In de verte zie je op 300 meter afstand hoge bomen. Die wil je niet vlakbij de molen hebben, want die vangen wind. In een cirkel van 300 meter rond de molen zouden geen bomen moeten staan, maar de biotoop is allemaal veengrond; nat en drassig waardoor elk boompje hier wil groeien. Dat betekent dat als je er 5 of 6 jaar niks aan zou doen er zoveel bomen zouden groeien dat de wind wordt tegenhouden, waardoor de molen niet goed kan functioneren.

Daarom houden wij hier op het erf en in de biotoop Nederlandse landgeiten. Deze geit heeft de fantastische eigenschap dat hij houtige gewassen zoals braam, berk en wilg lekkerder vindt dan gras. En via de bruggetjes die we gebouwd hebben tussen de eilandjes houden zij het landschap op orde, waardoor wij geen last hebben van bomen.”

Doordat Marcel en Marijke nauwelijks machines gebruiken, klinkt de grond niet in. Hierdoor wordt de biodiversiteit vergroot en kunnen hazen, fazanten, roerdompen en andere rietvogels allemaal samenleven met de geiten, want ze verstoren elkaar niet. ”Zo plukken de vogels bijvoorbeeld nestmateriaal uit de geiten. Die balans vinden we heel belangrijk”, vertelt Marijke.

”We onderhouden alles zelf met hulp van een aantal vrijwilligers uit de omgeving. Je bent er wel 7 dagen per week mee bezig, maar dat doen wij met plezier. En we willen hier blijven wonen, zolang we alles kunnen blijven onderhouden en Marcel de molen kan bedienen. We hopen het 100-jarig bestaan van de molen nog mee te mogen maken in 2041. Je werkt vanzelf aan je conditie als je hier woont.”

Op welke manier hebben jullie naast het gemaal duurzaamheid geïntegreerd?

”Duurzaamheid vinden we heel belangrijk en we zijn daar dan ook al lang mee bezig”, zegt Marcel. Wij kopen bijvoorbeeld nooit zomaar nieuwe kleding, vaak tweedehands of ecologisch verantwoord. Ons eten is altijd biologisch en komt vooral uit onze eigen moestuin. En als brandstofapparatuur vervangen moet worden, zoeken we naar een alternatief met een elektrische accu.

Een paar jaar geleden moest de onderkant van de molen geschilderd worden. Ook planken moesten worden vervangen. Toen hebben we aan de eigenaar van de molen,  recreatieschap Twiske-Waterland, gevraagd om meteen de onderkant van de molen te isoleren. Vanaf de eerste verdieping is alles riet en dat wordt maar 1 keer in de 80 jaar vervangen, waardoor isoleren daar niet mogelijk is. Ook hebben we op de benedenverdieping achterzetramen laten plaatsen. Die zitten aan de binnenkant en dat scheelt ook behoorlijk in de winter, merken wij. Verder is alles elektrisch in de molen, ook de verwarming. Er staat ook een houtkachel, maar die gebruiken we alleen als het in de winter echt koud is.

We hebben nog wel ambities om verder te verduurzamen. Zo worden op ons verzoek door het waterschap Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zonnepanelen geplaatst op de geitenstal. Er komen in totaal 16 matzwarte zonnepanelen op het dak. Hierdoor wordt de elektra, die wij in huis verbruiken, gecompenseerd door de panelen.

Daarnaast zijn we ook bezig met het maken van een plan voor een elektrische generator in de molen. In de zomer verdampt een hoop van het water en is het bemalen van de polder veel minder vaak nodig. Toch vinden we het leuk om dan de molen te laten draaien voor het aangezicht. Met zo’n generator zouden we dan ook nog elektriciteit kunnen opwekken.”

Heeft u profijt van de maatregelen in het kader van duurzaamheid?

”Wij krijgen een goed gevoel bij de gehele verduurzamingsslag en de uitstraling is ook goed. De eigenaar van de molen en het waterschap kunnen zichzelf hiermee profileren. Maar wij vinden het zelf belangrijk dat we een voorbeeld zijn voor de regio. Iedereen draagt z’n steentje bij en dit is ons steentje”, zegt Marijke.

“Het waterschap zelf heeft ook ambities op het gebied van verduurzaming. Daarnaast is de educatieve waarde van groot belang voor hen. Zo kunnen mensen straks op een informatiebord lezen hoeveel stroom er bijvoorbeeld wordt opgewekt.”

Ziet u zichzelf als voorloper op het gebied van duurzaamheid?

”Voor wat betreft de molen zeker wel!” zegt Marcel. “Daarin zijn wij echt een voorbeeld. Het unieke aan deze molen is dat we de keuze hebben om het op wind of elektra te doen en dat het dus een hybride gemaal is.”

Kunnen mensen de molen bezoeken?

”Mensen kunnen niet naar binnen, maar wij als we tijd hebben laten we ze vaak de vijzel hier beneden zien. En bij de schuur hangt een doorsnee van de molen, zodat mensen kunnen zien hoe we wonen. Er is ook een aantal (nationale) open dagen waarop mensen monumenten kunnen bezoeken bijvoorbeeld”, vertelt Marijke.

”Daarnaast hebben we ook een speciaal educatief programma voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs. De kinderen gaan dan in de molen de onderdelen bekijken, een molen van lego bouwen en ze voeren opdrachten uit rond de molenbiotoop.”

Wat is de gouden tip om te verduurzamen?

”Het verbeteren van de wereld begint bij jezelf”, zegt Marcel.

”We oordelen best vaak over anderen, zoals ’die rijdt in een dikke auto en die doet dat’. Het is belangrijk dat iedereen een bijdrage levert: een directeur van een groot bedrijf, een particulier, een ondernemer of een woningbouwvereniging. We hopen dat iedereen die intentie heeft. Als iedereen kleine stapjes zet, komen we een heel eind”, besluit Marcel.